دیابت بارداری در دوران بارداری (حاملگی) ایجاد می‌شود. دیابت بارداری نیز مانند سایر انواع دیابت، بر نحوه استفاده سلول‌های شما از قند (گلوکز) تأثیر می‌گذارد. دیابت بارداری باعث بالا رفتن قند خون بالا که می‌تواند بر بارداری و سلامت کودک شما تأثیر بگذارد.
هرگونه عارضه بارداری نگران کننده است، اما خبرهای خوبی وجود دارد. زنان باردار می‌توانند با خوردن غذاهای سالم، ورزش کردن و در صورت لزوم با مصرف دارو به کنترل دیابت بارداری خود کمک کنند. کنترل قند خون می‌تواند از زایمان دشوار جلوگیری کرده و شما و کودک شما را سالم نگه دارد.
قند خون در دیابت بارداری، معمولاً بعد از زایمان به زودی به حالت عادی برمی‌گردد. اما اگر در دوران حاملگی خود مبتلا به دیابت بارداری باشید، در معرض خطر دیابت نوع 2 خواهید بود. شما برای نظارت و مدیریت قند خون خود باید با یک تیم درمانی همکاری داشته باشید.
علل
محققان نمی‌دانند که چرا برخی از زنان به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند. برای درک چگونگی بروز دیابت بارداری، درک چگونگی تأثیر حاملگی در فرآیند گلوکز بدن، می‌تواند به شما کمک کند.
مواد غذایی مصرفی شما بوسیله بدنتان هضم می‌شود تا قند (گلوکز) وارد جریان خون شما شود. در پاسخ، لوزالمعده، غده بزرگی در پشت معده شما، انسولین تولید می‌کند. انسولین هورمونی است که گلوکز را از جریان خون به سلول‌های بدن انتقال می‌دهد و سپس، سلول از آن به عنوان انرژی استفاده می‌کند.
جفت، که کودک شما را به خون شما متصل می‌کند، در دوران بارداری سطح بالایی از هورمون‌های مختلف دیگر را تولید می‌کند. تقریباً همه آن‌ها عملکرد انسولین را در سلول‌های شما مختل می‌کنند و قند خون را بالا می‌برند. بالا رفتن سطح متوسط قند خون بعد از غذا در دوران بارداری طبیعی است.
با رشد کودک، جفت هورمون‌های ضد انسولین بیشتر و بیشتری تولید می‌کند. در دیابت بارداری، هورمون‌های جفت به حدی قند خون را بالا می‌برند که می‌تواند بر رشد و سلامتی کودک شما تأثیر بگذارد. دیابت بارداری معمولاً در نیمه آخر بارداری، گاهی اوقات در اوایل هفته بیستم، ایجاد می‌شود اما عموماً دیرتر از این مدت ایجاد نمی‌شود.
عوامل خطر
هر زنی ممکن است به دیابت بارداری مبتلا شود اما برخی از خانم‌ها در معرض خطر بیشتری قرار دارند. عوامل خطر دیابت بارداری عبارتند از:
- سن بیشتر از 25 سال. احتمال ابتلا به دیابت بارداری در زنان بالای 25 سال بیشتر است.
- سابقه سلامتی خانوادگی یا شخصی. خطر ابتلا به دیابت بارداری در صورت ابتلا به دیابت افزایش می‌یابد، قند خون کمی بالا که ممکن است پیشرو در ابتلا به دیابت نوع 2 باشد، یا اگر یکی از اعضای خانواده نزدیک مانند والدین یا خواهر و برادر مبتلا به دیابت نوع 2 باشد. همچنین اگر در دوران بارداری قبلی این بیماری را تجربه کرده‌اید، اگر نوزادی که به دنیا آورده‌اید بیش از 9 پوند وزن داشته باشد (4.1 کیلوگرم) یا اگر شما یک زایمان غیر قابل توضیح داشته‌اید، به احتمال زیاد به دیابت بارداری مبتلا خواهید شد.
- اضافه وزن. اگر به طور قابل توجهی شاخص توده بدنی شما (BMI) 30 یا بالاتر باشد، ینی چاق باشید یا اضافه وزن داشته باشید، احتمالاً به دیابت حاملگی مبتلا خواهید شد.
علائم
برای اکثر زنان، دیابت بارداری علائم یا نشانه‌های قابل توجهی ایجاد نمی‌کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
در صورت امکان، به دنبال مراقبت‌های بهداشتی زودهنگام باشید، یعنی وقتی که برای اولین بار در مورد تلاش برای بارداری فکر می‌کنید. بنابراین پزشک می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را به عنوان بخشی از برنامه سلامتی فرزندتان ارزیابی کند. پس از بارداری، پزشک شما را به عنوان بخشی از مراقبت‌های دوران بارداری از نظر دیابت بارداری بررسی می‌کند. اگر به دیابت بارداری مبتلا هستید، ممکن است به معاینات مکرر نیاز داشته باشید. این موارد به احتمال زیاد در سه ماه آخر بارداری انجام می‌شود و پزشک میزان قند خون و سلامت کودک شما را کنترل می‌کند.
پزشک ممکن است شما را به متخصصان بهداشت دیگری که متخصص در دیابت هستند، مانند متخصص غدد، یک متخصص تغذیه یا یک مربی دیابت ارجاع دهد. آن‌ها می‌توانند به شما در یادگیری مدیریت سطح قند خون در دوران بارداری کمک کنند.
برای اطمینان از اینکه سطح قند خون شما پس از تولد کودک به حالت عادی برگشته است، تیم مراقبت‌های بهداشتی شما قند خون را درست بعد از زایمان و سپس دوباره بعد از شش هفته بررسی می‌کنند. پس از ابتلا به دیابت بارداری، خوب است که میزان قند خون خود را به طور مرتب آزمایش کنید.
دفعات انجام آزمایش قند خون، تا حدودی به نتیجه آزمایش شما بعد از به دنیا آمدن فرزندتان بستگی دارد.
عوارض
بیشتر زنانی که مبتلا به دیابت بارداری هستند، نوزادانی سالم به دنیا می‌آورند. با این وجود، اگر دیابت بارداری به طور دقیق کنترل نشده باشد، می‌تواند به قند خون بالای کنترل نشده منجر شود و مشکلاتی را برای شما و کودک شما ایجاد کند، از جمله احتمال افزایش نیاز به بخش C برای زایمان.
عوارضی که ممکن است کودک شما را تحت تأثیر قرار دهد
اگر به دیابت بارداری مبتلا هستید، ممکن است کودک شما در معرض خطر بیشتری از جمله موارد زیر قرار داشته باشد:
- وزن بیش از حد در هنگام تولد. گلوکز اضافی در جریان خون شما از جفت عبور می‌کند و لوزالمعده کودک شما را به سمت تولید انسولین بیشتر سوق می‌دهد. این امر می‌تواند باعث بزرگ شدن کودک شما (ماکروزومی) شود. نوزادان بسیار بزرگ، کودکانی که وزن آن‌ها 9 پوند یا بیشتر است، به احتمال زیاد در کانال زایمان گیر می‌کند، صدمات بیشتری در هنگام تولد به او می‌رسد و یا نیاز به بخش C تولد خواهند داشت.
- زایمان زودرس (نارس) و سندرم زجر تنفسی. قند خون بالای مادر ممکن است خطر زایمان زودرس و به دنیا آمدن نوزاد قبل از موعد مقرر را افزایش دهد. یا پزشک ممکن است زایمان زودرس را توصیه کند زیرا کودک او از حد معمول بزرگ‌تر است.
نوزادانی که به صورت نارس متولد می‌شوند ممکن است سندرم زجر تنفسی را تجربه کنند، نوعی بیماری که باعث سختی تنفس می‌شود. نوزادان مبتلا به این سندرم ممکن برای نفس کشیدن نیاز به کمک داشته باشند تا ریه‌هایشان بالغ و قوی‌تر شود. نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری ممکن است سندرم زجر تنفسی را تجربه کنند حتی اگر زودتر از موعد به دنیا نیامده باشند.
- قند خون پایین (هیپوگلیسمی). بعضی اوقات نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری، اندکی پس از تولد دچار قند خون پایین (هیپوگلیسمی) می‌شوند زیرا بدن آن‌ها به میزان زیادی انسولین ترشح می‌کند. انواع شدید هیپوگلیسمی ممکن است باعث تشنج در کودک شود. تغذیه سریع و بعضی اوقات محلول گلوکز داخل وریدی می‌تواند سطح قند خون کودک را به حالت عادی برگرداند.
- دیابت نوع 2 در سال‌های بعدی زندگی. نوزادان مادرانی که به دیابت بارداری مبتلا هستند، خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع 2 را در مراحل بعدی زندگی خواهند داشت.
عدم درمان دیابت بارداری می‌تواند منجر به مرگ نوزاد، قبل یا کمی بعد از تولد شود.
عوارضی که ممکن است شما را تحت تأثیر قرار دهد
دیابت بارداری همچنین ممکن است احتمال مبتلا شدن مادر به موارد زیر را افزایش دهد:
- فشار خون بالا و پره اکلامپسی. دیابت بارداری خطر ابتلا به فشار خون بالا و همچنین پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد. پره اکلامپسی یک عارضه جدی بارداری است که باعث فشار خون بالا و علائم دیگری می‌شود که می‌تواند زندگی مادر و نوزاد را تهدید کند.
- دیابت آینده. اگر به دیابت بارداری مبتلا هستید، احتمال دارد در بارداری آینده دوباره به آن مبتلا شوید. همچنین با افزایش سن به احتمال زیاد به دیابت نوع 2 مبتلا خواهید شد. با این وجود، انتخاب سبک زندگی سالم مانند خوردن غذاهای سالم و ورزش کردن می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در آینده کمک کند.
از بین زنانی که سابقه دیابت بارداری دارند و بعد از زایمان به وزن ایده‌آل خود می‌رسند، کمتر از یک چهارم آن‌ها به دیابت نوع 2 مبتلا می‌شوند.
تشخیص
متخصصان پزشکی بر روی یک سری دستورالعمل‌های غربالگری دیابت بارداری توافق نکرده‌اند. برخی سؤال می‌كنند كه اگر جوان‌تر از 25 سال داشته باشند، غربالگری دیابت بارداری لازم است یا خیر؟ برخی دیگر می‌گویند غربالگری تمام زنان باردار بهترین روش برای شناسایی همه موارد دیابت بارداری است.
چه زمانی باید غربالگری انجام داد
پزشکان به احتمال زیاد عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری را در اوایل بارداری ارزیابی خواهد کرد.
اگر در معرض خطر دیابت بارداری هستید، به عنوان مثال شاخص توده بدنی شما (BMI) قبل از بارداری 30 یا بیشتر بوده یا مادر، پدر، خواهر و برادر یا فرزند دیابتی دارید، پزشک شما ممکن است در اولین ویزیت قبل از تولد آزمایش دیابت را انجام دهد.
اگر به طور متوسط در معرض خطر دیابت بارداری هستید، احتمالاً در طول سه ماهه دوم بارداری، بین 24 تا 28 هفته بارداری باید آزمایش غربالگری انجام دهید.
غربالگری معمول دیابت بارداری
- آزمایش چالش گلوکز اولیه. در ابتدا یک محلول شربت گلوکز می‌نوشید. یک ساعت بعد، آزمایش خون می‌دهید تا میزان قند خون خود را اندازه بگیرید. سطح قند خون زیر 130 تا 140 میلی‌گرم در هر دسی‌لیتر یا 7.2 تا 7.8 میلی‌مول در لیتر معمولاً در تست چالش گلوکز عادی تلقی می‌شود. اگرچه این میزان ممکن است در کلینیک‌ها یا آزمایشگاه‌های مختلف متفاوت باشد.
اگر میزان قند خون شما بالاتر از حد نرمال باشد، بدان معنی است که شما خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت بارداری دارید. برای مشخص شدن این وضعیت به یک آزمایش تحمل گلوکز نیاز دارید.
- آزمایش تحمل گلوکز پیگیری. قند خون شما به صورت ناشتا اندازه‌گیری می‌شود. سپس یک محلول شیرین که غلظت گلوکز زیادی دارد می‌نوشید و قند خون شما هر ساعت به مدت سه ساعت بررسی می‌شود. اگر حداقل در دو مورد از این آزمایش‌ها قند خون شما بیشتر از حد معمول باشد، شما مبتلا به دیابت بارداری خواهید شد.
اگر به دیابت بارداری مبتلا شدید
پزشک شما احتمالاً معاینات مکرر خصوصاً در سه ماه آخر بارداری را برای شما توصیه می‌کند. در طی این معاینات، پزشک قند خون شما را کنترل می‌کند. همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد به عنوان بخشی از برنامه درمانی خود، هرروز قند خون خود را چک کنید.
اگر در کنترل قند خون خود مشکل دارید، ممکن است نیاز به استفاده از انسولین داشته باشید. اگر عوارض بارداری دیگری دارید، ممکن است برای ارزیابی سلامتی کودک به آزمایش‌های بیشتری نیاز داشته باشید. این آزمایشات عملکرد اتصال جفت، ارگانی که اکسیژن و مواد مغذی را از طریق اتصالات خونی کودک به بدن شما به کودک منتقل می‌کند، ارزیابی می‌کند.
اگر کنترل دیابت بارداری شما دشوار باشد، ممکن است جفت را تحت تأثیر قرار دهد و تحویل اکسیژن و مواد مغذی به کودک را به خطر اندازد.
پزشک شما همچنین آزمایشاتی را برای نظارت بر سلامت کودک در دوران بارداری انجام خواهد داد.
آزمایش قند خون بعد از زایمان
پزشک پس از زایمان و دوباره پس از شش تا 12 هفته قند خون شما را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که سطح قند خون شما به حالت عادی برگشته است. اگر آزمایشات شما طبیعی باشد باید خطر ابتلا به دیابت را حداقل هر سه سال ارزیابی کنید.
اگر آزمایش‌های بعد از زایمان حاکی از دیابت یا پیش دیابت باشد، وضعیتی که قند خون شما بالاتر از حد طبیعی است اما به اندازه‌ای زیاد نیست که به عنوان دیابت در نظر گرفته شود، در مورد افزایش تلاش برای پیشگیری یا شروع یک برنامه مدیریت دیابت با پزشک خود مشورت کنید.
درمان دیابت در بارداری
نظارت و کنترل قند خون برای سالم نگه داشتن کودک و جلوگیری از عوارض در دوران بارداری و زایمان ضروری است. شما همچنین باید به میزان قند خون آینده خود نیز توجه کنید. راهبردهای درمانی شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
نظارت بر قند خون
زمانی که باردار هستید، تیم مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است از شما بخواهد روزانه چهار تا پنج بار قند خون خود را بررسی کنید، اولین بار صبح ناشتا و بعد از صبحانه، تا مطمئن شوند که سطح قند خون شما در یک محدوده سالم باقی می‌ماند. این کار ممکن است ناخوشایند و دشوار به نظر برسد اما با تمرین راحت‌تر می‌شود.
برای آزمایش قند خون، با استفاده از یک سوزن کوچک (لانکت) یک قطره خون از انگشت خود بیرون می‌آورید، سپس خون را روی نوار تست دستگاه قند خون، دستگاهی که سطح قند خون شما را اندازه‌گیری کرده و نمایش می‌دهد، قرار می‌دهید.
تیم مراقبت‌های بهداشتی شما در حین زایمان و بعد از آن قند خون شما را کنترل و مدیریت می‌کنند. اگر قند خون شما بالا رود، لوزالمعده کودک ممکن است انسولین زیادی ترشح کند که می‌تواند درست بعد از تولد باعث افت قند خون در کودک شما شود.
بررسی پیگیری قند خون نیز حائز اهمیت است. ابتلا به دیابت بارداری، احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را بعداً در زندگی افزایش می‌دهد. با تیم مراقبت‌های بهداشتی خود همکاری کنید تا سطح قند خون شما را تحت کنترل داشته باشند. داشتن سبک زندگی سالم برای سلامتی مانند رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به دیابت شما کمک کند.
رژیم غذایی سالم
خوردن مواد غذایی سالم یکی از بهترین راه‌ها برای کنترل قند خون و جلوگیری از افزایش بیش از حد وزن است که می‌تواند شما را در معرض خطر عوارض بیشتری قرار دهد. پزشکان کاهش وزن در دوران بارداری را توصیه نمی‌کنند زیرا بدن شما برای حمایت از کودک در حال رشد خود سخت تلاش می‌کند. اما پزشک می‌تواند در تعیین اهداف افزایش وزن بر اساس وزن خود قبل از بارداری به شما کمک کند.
یک رژیم غذایی سالم بر روی میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل، غذاهایی که دارای مواد غذایی پر فیبر و کم چربی و کالری هستند، تمرکز دارد و کربوهیدرات‌های بسیار تصفیه شده از جمله شیرینی‌ها را محدود می‌کند. هیچ رژیم غذایی واحدی برای تمام خانم‌ها وجود ندارد. ممکن است لازم باشد با توجه به وزن فعلی خود، اهداف افزایش وزن در دوران بارداری، سطح قند خون، عادت‌های ورزشی، تنظیمات غذایی و بودجه با یک متخصص تغذیه یا یک مربی دیابت مشورت کنید تا یک رژیم غذایی مناسب برای شما تهیه کنید.
ورزش
فعالیت بدنی منظم نقش مهمی در برنامه سلامتی هر خانم قبل، حین و بعد از بارداری دارد. ورزش با تحریک بدن برای انتقال گلوکز به سلول‌های شما، جایی که از آن به عنوان انرژی استفاده می‌شود، قند خون شما را کاهش می‌دهد. ورزش همچنین باعث افزایش حساسیت سلول‌های شما به انسولین می‌شود. بدین معنی که بدن شما برای انتقال قند به انسولین کمتری نیاز دارد.
علاوه بر این، ورزش منظم می‌تواند به رفع برخی از ناراحتی‌های شایع در بارداری از جمله کمردرد، گرفتگی عضلات، تورم، یبوست و مشکلات خواب کمک کند. ورزش همچنین می‌تواند به شما در داشتن وزن مناسب و زایمان راحت‌تر کمک کند.
اگر پزشکتان اجازه داد، در بیشتر روزهای هفته به طور نسبتاً جدی ورزش کنید. اگر مدتی فعال نبودید، ورزش را به آرامی شروع کنید و به تدریج آن را افزایش دهید. پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا گزینه‌های خوبی در دوران بارداری هستند. فعالیت‌های روزمره مانند کارهای خانه و باغبانی نیز جزو فعالیت به حساب می‌آیند.
دارو
اگر رژیم و ورزش برای شما موثر واقع نشد، ممکن است برای کاهش قند خون به تزریق انسولین نیاز داشته باشید. بین 10 تا 20 درصد از زنان مبتلا به دیابت بارداری برای رسیدن به اهداف قند خون خود به انسولین احتیاج دارند. برخی پزشکان داروی کنترل قند خون خوراکی را تجویز می‌کنند اما برخی دیگر بر این باورند که تحقیقات بیشتری لازم است تا تأیید شود که داروهای خوراکی نیز به اندازه انسولین تزریقی برای کنترل دیابت بارداری ایمن و موثر هستند.
نظارت دقیق بر کودک شما
بخش مهمی از برنامه درمانی شما، نظارت دقیق بر کودک است. پزشک شما ممکن است با استفاده از سونوگرافی‌های مکرر یا آزمایش‌های دیگر، رشد و پیشرفت کودک شما را کنترل کند. اگر تا تاریخ موعد، یا بعضی اوقات زودتر، زایمان نکنید، پزشک شما ممکن است شما را وادار به زایمان کند. زایمان پس از موعد مقرر ممکن است خطر عوارض را برای شما و کودک شما افزایش دهد.
پیشگیری
هیچگونه تضمینی در رابطه با جلوگیری از دیابت حاملگی وجود ندارد اما هر چه عادت‌های سالم‌تری قبل از بارداری داشته باشید، بهتر است. اگر به دیابت بارداری مبتلا شده‌اید، سبک زندگی سالم ممکن است خطر ابتلا به آن را در بارداری‌های بعدی یا ایجاد دیابت نوع 2 در سال‌ها بعدی زندگی نیز کاهش دهد.
غذاهای سالم بخورید
غذاهای پر فیبر و کم چربی و کالری را انتخاب کنید. روی میوه‌ها ، سبزیجات و غلات کامل تمرکز کنید. در برنامه غذایی خود تنوع ایجاد کنید تا در رسیدن به اهداف خود بدون به خطر انداختن طعم یا ارزش غذایی به شما کمک کند. مراقب اندازه و حجم وعده‌های غذایی خود باشید.
فعال بمانید
ورزش کردن قبل و در دوران بارداری می‌تواند شما را از ابتلا به دیابت بارداری محافظت کند. در بیشتر روزهای هفته 30 دقیقه فعالیت متوسط داشته باشید. هرروز پیاده‌روی سریع انجام دهید. دوچرخه‌سواری کنید.
اگر نمی‌توانید یک تمرین 30 دقیقه‌ای را در برنامه روزانه خود جا دهید، چندین برنامه ورزشی کوتاه‌تر نیز می‌توانند به همان اندازه خوب باشند. قبل از رسیدن به ایستگاه مورد نظر از اتوبوس پیاده شوید. هر قدمی که برمی‌دارید، احتمال سالم ماندن شما را افزایش می‌دهد.
قبل از بارداری اضافه وزن خود را کاهش دهید
پزشکان کاهش وزن را در دوران بارداری توصیه نمی‌کنند. اما اگر قصد بارداری دارید، از دست دادن وزن اضافی از قبل ممکن است به شما در داشتن دوران بارداری سالم‌تر کمک کند.
روی تغییرات دائمی در عادات غذایی خود تمرکز کنید. با یادآوری فواید طولانی مدت از دست دادن وزن مانند قلب سالم، انرژی بیشتر و اعتماد به نفس بهتر به خود انگیزه دهید.
