بانوانی که با خونریزی شدید قاعدگی (یا منوراژی) روبرو میشوند، در زندگی روزمره خود با مشکلات متعددی مواجه میشوند به دلیل از دست دادن حجم قابل توجهی خون از بدن.
منوراژی یا خونریزی شدید قاعدگی زنان به معنای داشتن خونریزی رحمی بیش از 7 روز است. کمخونی یکی از شایعترین عوارض منوراژی است که منجر به کاهش تعداد گلبولهای قرمز خون میشود و باعث احساس خستگی و ضعف میشود. برخی از بانوان در طول دوره قاعدگی با گرفتگیها و انقباضهای شدید روبرو میشوند که نیازمند مداخله پزشکی برای مدیریت آن هستند. این ناراحتی میتواند از طریق داروها و درمانهای جراحی درمان شود. روش درمان مناسب بر اساس علائم، سن بیمار، عوامل دیگر و تمایل به بارداری انتخاب میشود.
علل و عاملهای خطر
دلیل دقیق پریود شدید مشخص نیست، اما بدون شک عدم تعادل در میزان هورمونهای زنانه پروژسترون و استروژن بدون تاثیر نیست. در ادامه به ذکر شماری از علتها و عاملهای خطر شناخته شده این مشکل ماهانه میپردازیم:
- عدم تعادل هورمونی: هورمونهای استروژن و پروژسترون سیکل قاعدگی بانوان را منظم میکنند و در ضخیم شدن پوشش داخلی رحم (آندومتر) نقش دارند. خون قاعدگی از ریزش این پوشش داخلی ایجاد میشود. عدم تعادل در میزان استروژن و پروژسترون به ضخیم شدن بیش از حد آندومتر منجر میشود و در نتیجه خونریزی هنگام ریزش لایه شدیدتر میشود. نقص عملکرد تخمدانها به دلیل جلوگیری از تولید پروژسترون چنین عدم تعادلی را به وجود میآورد.
- سن: دختران در نخستین سال قاعدگی و بانوان نزدیک به سن یائسگی (بازه سنی 40 تا 50 سال) بیش از دیگران سیکلهای پریود نامنظم بدون تخمکگذاری (آزاد شدن تخمک) را تجربه میکنند. پیآمد مستقیم آن کاهش میزان هورمون پروژسترون و خونریزی شدید قاعدگی است.
- تورموهای رحمی: زائدههای خوشخیم رحمی مانند پولیپ و فیبروئید که در بانوان در سن باروری مشاهده میشود نیز یکی از علل پریود شدید محسوب میشود. سرطانهای دهانه رحم، تخمدان و رحم نیز احتمال شدید شدن پریود را اندکی افزایش میدهد.
- عارضههای بارداری: سقط جنین یا بارداری نابجا یا اکتوپیک (کاشته شدن تخمک بارور در لوله فالوپ در عوض رحم) نیز منجر به شدید شدن پریود میشود.
- دستگاه داخل رحمی (IUD): آی یو دی وسیله ضد آبستنی کوچکی است که داخل رحم قرار داده میشود. خونریزی شدید رحم یکی از عوارض شناخته شده این کار است.
- اختلالهای خونریزی دهنده: بیماری فون ویلبراند (VWD) یا اختلالهای عملکرد پلاکتی عارضههایی ارثی هستند که در اثر ابتلا به آن، به دلیل اینکه پروتئینهای خاص لازم برای لخته کردن خون در بدن وجود ندارد، احتمال مواجهه با خونریزی شدید نیز افزایش مییابد.
- دیگر اختلالها: بیماری التهابی لگن، بیماریهای کلیوی، کبدی یا تیروئید و آندومتریوز و آدنومیوز (عارضههای گوناگون شامل رشد نابجای بافت آندومتر) احتمال شدید شدن خونریزی قاعدگی را افزایش میدهد.
- دارو: داروهای ضدالتهابی و ضدانعقادی خون نیز احتمال شدید و طولانی شدن پریود را افزایش میدهد.
علائم
علائم خونریزی شدید قاعدگی عبارتاند از:
- قاعدگی طولانیتر از 7 روز
- خونریزی شدید غیرطبیعی (خیس و غوطهور در خون شدن نوار بهداشتی پس از گذشت تنها یک ساعت)
- تعویض نوار بهداشتی در طول شب
- وجود لختههای بزرگ در خون قاعدگی
- مختل شدن زندگی روزمره به دلیل خونریزی شدید
- خستگی مزمن و یا تنگی نفس (علائم کمخونی)
تشخیص
پزشک از بیمار در مورد علائم و سابقه پزشکی سوال میکند و معاینه جسمی، از جمله معاینه لگن، را انجام میدهد. آزمایشها عبارتاند از:
- آزمایش پاپ اسمیر
- آزمایش خون
- سونوگرافی ترانس واژینال
- نمونهبرداری (بیوپسی) آندومتر
- تراشیدن پوشش داخلی رحم ـ گشادسازی و کورتاژ
- معاینه رحم و لولههای فالوپ ـ هیستروسکوپی
درمان
درمان دارویی
درمان خونریزیهای شدید قاعدگی در کلینیک فوق تخصصی غدد دکتر منشادی، با توجه به سن شما و علت ایجاد این مشکل، ارائه میشود. برای مثال چنانچه در سن 51 سالگی (سن معمول یائسگی) باشید، بهتر است به درمانهای ساده روی بیاورید، چرا که به زودی طبیعت خود این مشکل را برطرف خواهد کرد. اما اگر از خونریزی شدید قاعدگی رنج میبرید و تنها 30 سال سن دارید، این موضوع حتما در نظر گرفته میشود که احتمالاً 20 سال دیگر نیز هر ماه باید با این مشکل دست و پنجه نرم کنید.
لازم به ذکر است که پریود شدید بیماری محسوب نمیشود و به همین دلیل درمان برای راحتتر ساختن زندگی شما طراحی میشود. به بیان دیگر ما بررسی میکنیم که آیا ناراحتی احتمالی ناشی از درمان ارزش تسکین پس از آن را دارد یا خیر. هدف اصلی این بخش معرفی تمام درمانهای گوناگونی است که در کلینیک فوق تخصصی غدد دکتر منشادی ارائه میشود تا بتوانید با آگاهی کامل بهترین درمان را انتخاب کنید.
کنترل هورمون رشد: از روشهای هورمونی جلوگیری از آبستنی، مانند قرص، پچ پوستی، حلقه واژینال، آمپول و آییودی، میتوان برای درمان خونریزی شدید قاعدگی نیز بهره برد.
دستگاه هورمونی داخل رحمی: گونهای از آییودی به آهستگی هورمون پروژستین را داخل رحم آزاد میکند و هیچ استروژنی درون آییودی وجود ندارد. آییودی از بارداری جلوگیری میکند و خونریزی قاعدگی را به مدت 5 سال کاهش میدهد. پزشک آییودی را درون رحم قرار میدهد. این درمان بهترین گزینه برای بانوانی است که نمیخواهند در طول 6 ماه آتی باردار شوند.
آمپول: استات مدروکسی پروژسترون دیپات (نام تجاری: دپو پروورا) گونهای هورمون پروژسترون مانند طولانی اثر، به نام پروژستین، است که به صورت آمپول ارائه و هر سه ماه یک بار تزریق میشود. این درمان از بارداری جلوگیری میکند و خونریزی شدید قاعدگی را کاهش میدهد. این روش بهترین گزینه برای بانوانی است که نمیخواهند ظرف 6 ماه آینده یا پس از آن باردار شوند.
داروهای آنتی فیبرینولیتیک: این داروها با تاثیرگذاری بر سیتم لخته کردن خون، خونریزی ماهانه را به سرعت کم میکنند.
داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs): این داروها از قبیل ایبوپروفن (نام تجاری: مورتین و ادویل) و مفنامیک اسید (نام تجاری: پونستل) از شدت خونریزی ماهانه و انقباضهای قاعدگی میکاهند. بعضی از این دسته داروها مانند ایبوپروفن را میتوان بدون نسخه تهیه کرد.
قرص پروژستین: قرص نروتیندرون یا مدروکسی پروژسترون (نام تجاری: پروورا) گاهی اوقات برای بانوان دچار تخمکگذاری نامنظم تجویز میشود و معمولاً در هر ماه به مدت 5 تا 14 روز یا به طور مداوم هر روز مصرف میشود. این داور مانع از ضخیم شدن پوشش داخلی رحم و خونریزی شدید حاصل از آن میشود.
آگونیست هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH): آگونیستهای GnRH نوعی دارو هستند که برای کاهش موقتی خونریزی قاعدگی استفاده میشوند. این درمان برای بانوانی توصیه میشود که منتظر انجام جراحی هستند.
جراحی برای درمان خونریزی قاعدگی شدید یا طولانی
یکی از نتایج خارج کردن تومورهای رحمی، مانند پولیپ یا فیبروئید، کم شدن یا پایان یافتن خونریزی است.
برای درمان فیبروئید میتوان آن را طی عملی به نام میومکتومی خارج کرد یا خونرسانی به آن را در عملی به نام انسداد شاهرگ رحمی قطع کرد. دیگر درمانهای جراحی پریود شدید عبارتاند از:
- لایه برداری آندومتر: در این عمل بخش اعظم پوشش داخلی رحم تخریب یا برداشته میشود و در نتیجه خونریزی قاعدگی کم میشود یا عادت ماهانه متوقف میشود. لایهبرداری برای بانوانی که قصد دارند در آینده باردار شوند مناسب نیست. دلیل خونریزی باید پیش از انجام عمل مشخص شود.
- هیسترکتومی: جراحی برداشتن رحم را هیسترکتومی گویند که درمانی دائمی برای خونریزی شدید قاعدگی است. البته این جراحی بدون عوارض نیست و بهبود کامل آن بیش از 6 هفته طول میکشد. پس از هیسترکتومی بارداری ممکن نخواهد بود.
انتخاب درمان مناسب
درمانهای بسیاری برای خونریزی شدید قاعدگی وجود دارد و برگزیدن یکی از آنها میتواند دشوار باشد.
گام نخست
در اکثر موارد در ابتدا درمان دارویی انجام میشود.
- اگر قصد دارید در چند ماه آینده باردار شوید، مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب یا آنتی فیبریلونیتیک توصیه میشود.
- چنانچه قصد ندارید در آینده نزدیک باردار شوید، اما در هر حال تمایل به باردار شدن دارید، روشهای جلوگیری از آبستنی مانند آییودی هورمونی یا آمپول مفید خواهد بود.
- چنانچه هیچ گاه قصد ندارید باردار شوید، میتوانید هر یک از داروهای معرفی شده در بخش پیش را مصرف کنید. پیشگیری از آبستنی هورمونی (مانند آییودی) و داروهای آنتی فیبریلونیتیک احتمالاً مؤثرترین درمان دارویی خواهد بود.
گام دوم
چنانچه مصرف یک یا چند دارو را امتحان کردهاید، اما هنوز خونریزی شدید ماهانه آزارتان میدهد، با پزشک مشورت کنید. در چنین مواردی گاهی انجام جراحی ضرورت مییابد.