درمان چربی خون بالا: کلسترول و تری گلیسیرید بالا

لیپیدها (چربی‌ها)، با همکاری پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها، اجزای اصلی ساختمان سلول‌های زنده را تشکیل می‌دهند.  کلسترول و تری گلیسیرید جزء لیپیدها طبقه‌بندی می‌شوند. آن‌ها به‌عنوان یک منبع انرژی در بدن ذخیره می‌شوند.

سطح مطلوب چربی‌های خون

• کلسترول: زیر 200 میلی‌گرم / دسی لیتر
• HDL کلسترول : در مردان بالاتر از 40 میلی‌گرم / دسی لیتر و در زنان بالاتر از 50 میلی‌گرم / دسی لیتر
• LDL کلسترول: زیر 100 میلی‌گرم / دسی لیتر. برای افراد مبتلابه دیابت یا بیماری‌های قلبی- عروقی زیر 70 میلی‌گرم / دسی لیتر
• تری گلیسیرید: زیر 150 میلی‌گرم / دسی لیتر

هنگامی‌که سطح چربی خون بیش‌ازحد بالا و یا پایین باشد به آن بیماری دیس لیپیدمی (غیرطبیعی شدن چربی خون) می‌گویند.

  شایع‌ترین انواع دیس لیپیدمی

• افزایش سطح کلسترول از نوع “لیپوپروتئین با چگالی کم” یا ” LDL” که به آن کلسترول بد نیز می‌گویند.
• کاهش سطح کلسترول از نوع ” لیپوپروتئین با چگالی بالا ” یا ” HDL” که به آن کلسترول خوب نیز می‌گویند.
• افزایش سطح تری گلیسیرید

چه چیزی باعث افزایش چربی خون می‌شود؟

افزایش کلسترول خون نرمال ناشی از مصرف بیش‌ازحد غذاهای حاوی کلسترول و چربی‌ها (به‌عنوان‌مثال گوشت، پنیر، خامه، تخم‌مرغ و صدف و غیره) می‌باشد. در این حالت کبد مقدار زیادی کلسترول و چربی تولید می‌کند. چربی در آب حل نمی‌شود. برای آن‌که در خون (که بیشتران را آب تشکیل داده) حمل شوند، با یک پروتئینی که در کبد ساخته می‌شود ترکیب‌شده و لیپوپروتئین‌ها را ایجاد می‌کنند.

افزایش LDL و یا “کلسترول بد”، باعث ایجاد رسوب در سرخرگ‌ها (رگهای خونی که خون را به تمام بدن انتقال می‌دهند) می‌شود و در طول زمان منجر به بیماری قلبی یا سکته مغزی می‌شود. ازسوی دیگر، سطح بالای HDL، یا “کلسترول خوب”، از رسوب کلسترول بد در سرخرگ‌ها جلوگیری می‌کند درنتیجه به‌سلامت دستگاه قلبی عروقی کمک شایانی می‌کند. سطوح پایین کلسترول خوب (HDL) و افزایش تری گلیسیرید، رسوب چربی‌ها را در شریان‌ها افزایش می‌دهد و باعث بروز بیماری‌های قلبی می‌شود، به‌خصوص در افرادی که چاق و یا مبتلابه دیابت هستند.

افزایش چربی خون در اثر بیماری‌های غدد

دیابت

دیابت بیماری‌ای است که در آن سطح گلوکز (قند) فراتر ازحد طبیعی می‌شود. باگذشت زمان، قند بیش‌ازحد می‌تواند به افزایش رسوب پلاک‌های دیواره رگ‌های خونی منجر شود.

 کم‌کاری تیروئید

هورمون‌های تیروئید سوخت‌وساز بدن را تنظیم می‌کنند. آن‌ها چگونگی مصرف و ذخیره‌سازی انرژی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. تقریباً تمامی ارگان‌های بدن تحت‌تأثیر این هورمون‌ها قرار دارند. همچنین این هورمون‌ها نقش مهمی در تنظیم چربی‌ها ایفا می‌کنند. کم‌کاری تیروئید (کمبود هورمون‌های تیروئید) می‌تواند سرعت بسیاری از عملکردهای بدن را کاهش دهد. این بیماری با جایگزین کردن هورمون‌های تیروئید درمان می‌شود. معمولاً پس از درمان کم‌کاری تیروئید، تاحدود زیادی سطح چربی‌ها کنترل می‌شود.

سندرم تخمدان پلی کیستیک

اختلالات چربی در زنان مبتلابه PCOS [سندرم تخمدان پلی کیستیک] رایج است. اغلب میزان کلسترول بد یا LDL آن‌ها افزایش می‌یابد. ممکن است زنان دارای اضافه‌وزن و مبتلابه PCOS، دچار کاهش سطح کلسترول خوب HDL و افزایش سطح تری گلیسیرید شوند. غیرطبیعی بودن چربی خون در زنان مبتلابه PCOS، آن‌ها را در معرض خطر بیماری‌های قلبی – عروقی قرار می‌دهد.  PCOS قابل‌درمان نیست، اما می‌توان آن را با داروها و تغییر رژیم غذایی و ورزش مدیریت نمود.

سندرم متابولیک

افرادی که به سندرم متابولیک مبتلا هستند، درمعرض خطر بیماری‌های جدی مانند بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت، قرار دارند. علت دقیق سندرم متابولیک ناشناخته است، اما عوامل ژنتیکی، چربی بدن بیش‌ازحد (به‌خصوص در اطراف کمر) و عدم ورزش به‌بروز آن کمک می‌کند. این سه عامل خطر بروز سندرم متابولیک را افزایش می‌دهد. هدف اصلی درمان سندرم متابولیک، کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت است. این درمان شامل ترک سیگار و کاهش LDL کلسترول (بد)، فشارخون، قند خون و رساندن آن‌ها به سطوح توصیه‌شده، می‌باشد. تغییر سبک زندگی نیز در درمان مؤثر است: کاهش وزن، رژیم غذایی سالم، مصرف کم چربی‌ها و کلسترول و افزایش فعالیت بدنی (حداقل 30 دقیقه ورزش باشدت متوسط در اغلب روزهای هفته).

سندرم کوشینگ

بسیاری از افراد مبتلابه سندرم کوشینگ آندوژن، دچار افزایش چربی خون می‌شوند. یکی از دلایل اختلال لیپیدها در این افراد، سطح بالای کورتیزول است. کورتیزول نحوه ذخیره‌سازی چربی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، هنگامی‌که سطح کورتیزول در بدن بالا باقی بماند، چربی‌ها در اطراف شکم و کمر رسوب بیشتری پیدا می‌کنند.

عوامل خطر افزایش چربی خون چه هستند؟

اضافه‌وزن یا چاقی، ورزش ناکافی، مصرف موادغذایی سرشار از چربی‌های اشباع و کلسترول، مصرف کم میوه‌ها، سبزی‌ها و فیبرها، می‌تواند به افزایش چربی خون کمک کنند بااین‌حال، فراتر از رژیم غذایی، عوامل دیگری نیز در افزایش چربی خون دخیل هستند. چربی خون می‌تواند در برخی خانواده‌ها به علت زمینه‌های ژنتیکی شیوع بیشتری داشته باشد:

• هایپرکلسترولمی خانوادگی: در این افراد به‌صورت خانوادگی سطح LDL افزایش می‌یابد.
• هایپرتری‌گلیسریدمی خانوادگی: در این افراد به‌صورت خانوادگی سطح تری گلیسیرید افزایش می‌یابد.
• افزایش ترکیبی لیپیدها: در این افراد به‌صورت خانوادگی سطح کلسترول بد LDL یا تری گلیسیرید و یا هر دو بالا می‌رود و سطح کلسترول خوب HDL کاهش می‌یابد.

چربی خون دراثر بیماری‌های هورمونی نیز می‌تواند افزایش بیابد، مانند: دیابت، کم‌کاری تیروئید (کمبود هورمون‌های تیروئیدی) و سندرم کوشینگ، (افزایش بیش‌ازحد هورمون کورتیزول یا هورمون استرس).

  برخی از داروها نیز می‌توانند در میزان چربی خون اختلال ایجاد کنند:

• قرص‌های ضدبارداری.
• هورمون‌های مربوط به درمانی یائسگی.
• برخی از داروهای دیورتیک (قرص‌های ادرارآور).
• داروهای مسدودکننده بتا، برای درمان بیماری‌های قلبی و عروقی.

علائم و نشانه‌های افزایش چربی خون

در افرادی که به‌صورت ژنتیکی مبتلابه افزایش چربی خون هستند، ممکن است توده‌هایی زردرنگ از کلسترول، در اطراف چشم‌ها یا مفاصل‌شان ایجاد شود به این بیماری “زانتوما” می‌گویند.

 در موارد دیگر، افزایش چربی خون هیچ علامت یا نشانه‌ای ندارد. تنها از طریق آزمایش خون ناشتا می‌توان ازافزایش سطح کلسترول آگاهی پیدا کرد. ممکن است فردی دچار یک حمله قلبی یا مغزی شود و سپس متوجه شود که علت آن افزایش چربی و رسوب آن در رگ‌ها بوده است. چربی بیش‌ازحد در رگ‌های خون رسوب می‌کند و در طول زمان، باعث تشکیل پلاک‌ها در دیواره عروق می‌شود. درنتیجه قطر رگ‌ها کم شده و عبور خون در داخل رگ‌ها سخت می‌شود، خون‌رسانی به بافت‌ها کاهش می‌یابد. قلب برای جبران این کمبود مجبور است فشار بیشتری را تحمل کرده و خون را باقدرت بیشتر پمپاژ کند.

چربی خون چگونه تشخیص داده می‌شود؟

به‌طورکلی افزایش چربی خون بدون علامت است. از طریق یک آزمایش خون ساده، سطح کلسترول و تری گلیسیرید اندازه‌گیری می‌شود. با توجه به دستورالعمل‌های مرکز ملی برنامه آموزش کلسترول آمریکا ، افراد بالغ و سالم از سن 20 سالگی، هر 5 سال یک‌مرتبه باید چربی‌های خود را آزمایش کنند. اگر در خانواده شما سابقه کلسترول بالا وجود دارد و یا به سایر عوامل خطرزا (مانند بیماری‌های قلبی، فشارخون بالا، مصرف سیگار، سابقه خانوادگی بیماری قلبی درسنین جوانی و به‌خصوص دیابت) مبتلا هستید، فاصله زمانی آزمایش باید کاهش یابد.

چربی خون چگونه درمان می‌شود؟

بهبود رژیم غذایی، از دست دادن وزن اضافی و ورزش بهترین راه برای جلوگیری و کنترل چربی‌خون می‌باشند. اگر لازم باشد، پزشک نیز درمان چربی خون با دارو را توصیه می‌کند. نوع و دوز دارو به سطح چربی خون و شرایط افراد بستگی دارد. بیماری‌های قلبی، دیابت و یا سایر عوامل خطر هنگام تجویز دارو لحاظ می‌شوند. داروها می‌توانند سطح کلسترول LDL و تری گلیسیرید را کاهش و سطح کلسترول HDL را افزایش دهند.

 استاتین‌ها شایع‌ترین دارو برای کاهش سطح کلسترول LDL می‌باشند، همچنین می‌تواند خطر ابتلا به حمله‌های قلبی و مغزی را کاهش دهند.

فیبرات ها و نیاسین برای کاهش تری‌گلیسیرید و افزایش کلسترول HDL، استفاده می‌شوند، اما نقش آن‌ها درپیشگیری از حملات قلبی و مغزی مشخص نیست. داروها نمی‌توانند بیماری را “درمان” کنند، اما باید از آن‌ها استفاده کرد تا بیماری را در بهترین سطح ممکن مدیریت نمود.