پرکاری تیروئید: علائم، عوارض و درمان

واقع پرکاری تیروئید به موقعیتی اطلاق می‌شود که غده تیروئید بیش از حد فعال است و مقادیر بیش از حدی از هورمون تیروئید تولید می‌کند. این وضعیت باعث افزایش سوخت و ساز بدن می‌شود و ممکن است علائمی از جمله عصبانیت، اضطراب، تپش قلب، لرزش دست، تعریق بیش از حد، کاهش وزن، بی‌خوابی و سایر علائم را به همراه داشته باشد.

علائم پر کاری تیروئید

پرکاری تیروئید بیشتر در بین زنان 20 تا 40 سال شایع است، اما مردان نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. علائم این بیماری می‌تواند برای بیمار بسیار دلهره‌آور باشد. این علائم عبارتند از:

• ضعف عضلانی
• لرزش دست
• ضربان سریع قلب
• خستگی مفرط
• کاهش وزن
• اسهال یا دفعات زیاد کار کردن روده‌ها
• آشفتگی، تحریک‌پذیری و اضطراب
• اختلالات بینایی (تحریک شدن چشم و مشکلات دید)
• بی‌نظمی در قاعدگی
• عدم تحمل گرما و تعرق شدید
• ناباروری

علت پرکاری تیروئید

شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید، ابتلا به بیماری گریوز است. این بیماری باعث می‌شود که سیستم ایمنی بدن آنتی بادی‌هایی تولید کند که به غده تیروئید حمله می‌کنند و باعث می‌شوند که غده تیروئید هورمون بیش از حد تولید کند. این بیماری معمولا در افرادی بروز می‌کند که سابقه خانوادکی در ابتلا به مشکلات تیروئید دارند. درافرادی که به بیماری گریوز مبتلا هستند، یکی از مشخص‌ترین علائم بیمار این است که پشت چشم‌های او عرق می‌کند که باعث درد چشم، اشک ریختن از چشم‌ها و بیرون‌زدگی چشم‌ها می‌شود. سایر علل پرکاری تیروئید عبارتند از:

• رشد توده‌ی غیر سرطانی روی غده تیروئید (ندول تیروئید)
• مصرف بیش از اندازه‌ی هورمون‌های تیروئید برای درمان سایر بیماری‌ها
• التهاب نیمه حاد غده‌ی تیروئید
• التهاب غده‌ی تیروئید بر اثر تجمع گلبول‌های سفید (لنفوسیت‌ها) یا التهاب تیروئید پس از زایمان

عوارض پرکاری تیروئید

در صورتی که پرکاری تیروئید درمان نشود می‌تواند عوارض جدی و خطرناکی به دنبال داشته باشد که این عوارض عمدتا به قلب مربوط می‌شوند. برخی از اثرات منفی پرکاری تیروئید کنترل نشده بر روی قلب، عبارتند از:

• آریتمی قلبی (اختلالات مربوط به ضربان نامنظم قلب مانند فیبریلاسیون دهلیزی)
• اتساع قلب (بزرگ شدن حفره‌ی درون قلب و نازک شدن عضلات قلب) و نارسایی احتقانی قلب
• ایست ناگهانی قلب
• فشار خون بالا

همچنین در صورتی که عدم درمان پرکاری تیروئید، در معرض خطر بروز آرتروز مفاصل نیز خواهید بود. پرکاری تیروئید می‌تواند موجب شود که بدن شما کلسیم و پتاسیمی که باید به استخوان‌ها برسد را بگیرد و آن را از طریق ادرار و مدفوع دفع کند و بدین ترتیب تراکم مواد معدنی موجود در استخوان‌های شما کم می‌شود. بدن شما برای حفظ سلامت استخوان‌ها به کلسیم و پتاسیم نیاز دارد، بنابراین اگر استخوان‌های شما به اندازه‌ی کافی کلسیم و پتاسیم جذب نکنند یا این موارد را از دست بدهند، تراکم استخوان‌های شما کاهش می‌یابد.

همین موضوع باعث می‌شود که بعد از جراحی تیروئید، بدن شما به شدت خواهان دریافت کلسیم باشد. این وضعیت در نهایت می‌تواند موجب بروز پوکی استخوان شد، به این معنا که استخوان‌های شما استحکام خود را از دست می‌دهند و شما بیشتر در معرض خطر شکستگی استخوان‌ها قرار خواهید داشت.

تشخیص پرکاری تیروئید

معمول‌ترین آزمایش‌های استفاده شده برای تشخیص پرکاری تیروئید عبارتند از:

1. آزمایش TSH: هورمون محرک تیروئید یا TSH که توسط غده هیپوفیز ترشح می‌شود، در موارد پرکاری تیروئید، کاهش می‌یابد. بنابراین، میزان پایین بودن هورمون TSH در خون تقریبا همیشه نشان‌دهنده پرکاری تیروئید است. اگر میزان TSH خون پایین نباشد، آزمایشات دیگر نیز باید انجام شود.
2. آزمایش T3 و T4: میزان این هورمون‌ها که همان هورمون‌های تیروئید هستند، در موارد پرکاری تیروئید افزایش می‌یابد. در برخی موارد، ممکن است تنها یک یا دو نوع از این هورمون‌ها میزان بالایی در خون داشته باشند.

3. آزمایش اسکن تیروئید: اگر علت پرکاری تیروئید به دلیل وجود یک توده در غده تیروئید باشد، این آزمایش می‌تواند این موضوع را مشخص کند.

درمان پرکاری تیروئید

داروهای ضد‌تیروئید: این داروها میزان هورمونی که غده‌ی تیروئید تولید می‌کند را کاهش می‌دهند. برای اکثر بیماران، دارویی که پزشکان ترجیح می‌دهند تجویز کنند، داروی متی‌مازول (تاپازول) است چرا که ثابت شده این دارو عوارض کمی دارد. پروپیل تیواوراسیل داروی دیگری است که برای بیمارانی تجویز می‌شود که نسبت به متی‌مازول آلرژی دارند یا خانم‌هایی که در سه ماهه اول باداری خود هستند.

داروهای ضد تیروئید باید برای دوره‌های بسیار طولانی مصرف شوند (یک یا دوسال یا حتی بیشتر). پس از این مدت پرکاری تیروئید برطرف می‌شود اما احتمال بازگشت آن وجود دارد.

درمان با داروهای ضد‌تیروئید می‌تواند به صورت کوتاه مدت یا بلند مدت باشد. درمان کوتاه مدت بدین منظور انجام می‌شود که تا زمان تصمیم‌گیری پزشک به منظور انجام یک روش درمانی دائم، با کمک داروهای ضد‌تیروئید، میزان تیروئید موجود در خون بیمار در سطح نرمال حفظ شود. و از درمان بلند‌مدت نیز بدین منظور استفاده می‌شود که بتوان بیماری را وارد فاز بهبودی کرد، تا جایی که حتی بعد از قطع مصرف دارو نیز، بیمار در وضعیت بهبودی بماند.

 بتابلوکرها: داروهای بتابلوکر، مانند آتنولول یا پروپرانولول، موجب توقف یا کاهش تولید هورمون تیروئید نمی‌شوند و در عوض آنها علائمی که بر اثر پرکاری تیروئید ایجاد می‌شود را کنترل می‌کنند، به خصوص علائمی مانند ضربان سریع قلب، لرزش دست‌ها، اضطراب و گرمای زیادی که بدن تولید می‌کند.

ید رادیواکتیو: در حالت عادی، غده‌ی تیروئید ید موجود در خون را جمع آوری می‌کند و به کمک آن هورمون تیروئید را تولید می‌کند. در این روش درمانی بی بیمار نوعی ید رادیواکتیو داده می‌شود و این ماده پس از جذب شدن توسط غدد تیروئید موجب تخریب غدد تیروئیدی می‌شود. پاسخ به این روش درمانی در حدود 6 تا 18 هفته طول می‌کشد. از آنجایی که اغلب ید رادیواکتیوعملکرد عادی تیروئید را با اختلال مواجه می‌کند، افرادی که از این روش درمانی استفاده کرده‌اند نیاز دارند که تا پایان عمر تیروئید مصرف کنند تا نبود تیروئید در خون خود را جبران کنند.

جراحی: برداشتن غده‌ی تیروئید با جراحی نیز یکی دیگر از روش‌های درمان دائمی برای پرکاری تیروئید است اما این روش ترجیحا استفاده نمی‌شود. جراحی تیروئید تنها در صورتی انجام می‌شود که غده‌ی تیروئید بسیار بزرگ شده باشد (گواتر) و در تنفس بیمار اختلال ایجاد کرده باشد، یا این که مصرف داروهای ضد‌تیروئید موثر نباشند و یا این که بیمار به دلایلی نتواند ید رادیواکتیو مصرف کند. از روش جراحی همچنین برای درمان بیمارانی استفاده می‌شود که دارای توده‌ای (به نام نودول) در تیروئید خود هستند، خصوصا اگر احتمال سرطانی بودن این توده وجود داشته باشد.

 رژیم غذایی پر کاری تیروئید

هرچند هیچ رژیم‌غذایی خاصی به نام رژیم غذایی پرکاری تیروئید وجود ندارد و اصلی‌ترین روش درمان این مشکل، مصرف دارو می‌باشد، اما دانستن این موضوع که خوردن چه غذایی خوب یا بد است، می‌تواند کمک کننده باشد. ممنوعیت‌های غذایی در رژیم مخصوص پرکاری تیروئید وجود دارند تنها مربوط به مصرف ید می‌شوند. البته به ندرت پیش می‌آید که کسی به خاطر مصرف بیش از حد ید به پرکاری تیروئید مبتلا شود.

از آنجایی که با پرکاری تیروئید، سوخت و ساز بدن به شدت سرعت می‌گیرد، توصیه می‌شود از خوردن موادی که باعث بالا رفتن سوخت و ساز بدن می‌شود خودداری کنید، مانند کافئین و شکر فرآوری شده. خوردن این مواد باعث بدتر شدن علائم شما می‌شود.

در رژیم غذایی مخصوص پرکاری تیروئید محدودیت‌هایی برای خوردن ید وجود دارد و باید غذاهایی مصرف شوند که میتوانند عملکرد تیروئید را تا حدودی سرکوب کنند مانند گل کلم، کلم پیچ، هلو، سویا، کلم بروکلی، و شلغم. خوردن وعده‌های غذایی کوچک نیز راه دیگری است که بتوان به بدن کمک کرد تا مواد معدنی که به خاطر متابولیسم بالا از دست داده است را دوباره ذخیره کند. غذاهایی که غنی از کلسیم و آنتی اکسیدان هستند نیز برای افرادی که به پرکاری تیروئید مبتلا هستند، بسیار مفید است.

غذاهای فرآوری نشده و کامل نیز برای افراد مبتلا به پرکاری تیروئید مفید هستند. علاوه بر این، مکمل‌های غذایی که برای افراد مبتلا به پرکاری تیروئید تجویز می‌شود، شامل کلسیم و اسید‌های چربی است که این برای عملکرد صحیح غده تیروئید ضروری هستند.

غذاهایی که باید از خوردن آن اجتناب کرد

در صورت ابتلا به پرکاری تیروئید، باید از مصرف مواد غذایی غنی از ید اجتناب کرد. این مواد شامل نمک یددار، جلبک و خزه دریایی و دیگر مواد غذایی از نزدیکی دریا هستند. همچنین، مصرف شکر و کافئین ممکن است علائم پرکاری تیروئید را تشدید کند، بنابراین باید از مصرف آن‌ها پرهیز کرد. بهتر است از مصرف لبنیات پرچرب، گوشت قرمز و محصولات فرآوری شده خودداری کرد. همچنین، مصرف غذاهای سرخ شده و شیرینی نیز باید به حداقل ممکن محدود شود.