بلوغ “نرمال” هنگامی اتفاق می‌افتد كه كودكی در حدود 10 یا 11 سالگی باشد. با این وجود، کودکانی وجود دارند که از لحاظ جسمی و عاطفی زودتر به سن بلوغ می‌رسند. وقتی که این اتفاق قبل از 7 یا 8 سالگی (برای دختران) و 9 سالگی (برای پسران) رخ دهد، به آن بلوغ زودرس گفته می‌شود. اگرچه ممکن است این اتفاق بی‌ضرر به نظر برسد اما محققان یکسری پیامدهای سلامتی و روانی اوایل زندگی را به بلوغ زودرس مرتبط می‌دانند.
چه عواملی باعث بلوغ زودرس می‌شود؟
بلوغ زودرس و رشد جنسی ممکن است در اثر تومورها یا توده‌هایی در تخمدان‌ها، غدد فوق کلیوی، غده هیپوفیز یا مغز ایجاد شود. سایر دلایل ممکن است شامل ناهنجاری‌های سیستم عصبی مرکزی، سابقه خانوادگی این بیماری یا برخی سندروم‌های ژنتیکی نادر باشد. در بسیاری از موارد، هیچ علتی برای این اختلال یافت نمی‌شود. به طور کلی دو نوع بلوغ زودرس وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- بلوغ زودرس وابسته به گنادوتروپین. به عنوان بلوغ زودرس مرکزی نیز شناخته می‌شود و شایع‌ترین نوع بلوغ زودرس است که در بیشتر دختران مبتلا به این اختلال و نیمی از پسران با این اختلال تأثیر می‌گذارد. این نوع بلوغ ناشی از ترشح زودرس گنادوتروپین‌ها (هورمون‌های مربوط به بلوغ) است. محققان معتقدند بلوغ زودرس محور هیپوتالاموس – هیپوفیز – تخمدان باعث این اختلال در دختران می‌شود. اما در بیشتر موارد، هیچ علتی برای ترشح زودرس هورمون‌های گنادوتروپین یافت نمی‌شود.
- بلوغ زودرس مستقل از گنادوتروپین. این مورد نوعی بلوغ زودرس است که با ترشح زودرس هورمون‌های گنادوتروپین ایجاد نمی‌شود.
علائم بلوغ زودرس
به بلوغی که به طور غیرطبیعی زودتر از موعد ایجاد شود بلوغ زودرس گفته می‌شود و با رشد زودهنگام خصوصیات جنسی در دختران قبل از 8 سالگی و در پسران قبل از 9 سالگی مشخص می‌شود. بیشتر کودکان مبتلا به این اختلال در ابتدا به سرعت رشد می‌کنند اما ممکن است قبل از رسیدن به پتانسیل کامل ژنتیکی قد، رشد خود را تمام کنند.
علائم بلوغ زودرس در دختران
بلوغ زودرس واقعی در دختران باعث ایجاد علائم زیر قبل از 7 یا 8 سالگی می‌شود:
- رشد سینه‌ها
- رشد موهای ناحیه شرمگاهی یا زیر بغل
- داشتن یک رشد چشمگیر در یک زمان کوتاه
- شروع قاعدگی
- ایجاد آکنه
- بوی بدن
نشانه‌های بلوغ زودرس در پسران
بلوغ زودرس در پسران شامل علائم زیر قبل از 9 سالگی می‌شود:
- بزرگ شدن بیضه‌ها یا آلت تناسلی مرد
- رشد موهای ناحیه شرمگاهی، زیر بغل یا صورت
- داشتن یک رشد چشمگیر در یک زمان کوتاه
- بم شدن صدا
- ایجاد آکنه
- بوی بدن
بسیاری از کودکان ممکن است فقط برخی از علائم بلوغ زودرس را نشان دهند. به عنوان مثال، رشد موهای زیر بغل یا موهای زائد در برخی از دختران و پسران ممکن است در سن بسیار پایین شروع شود، بدون این که رشد جنسی دیگری داشته باشند.
رشد زودرس مو ممکن است نشانه‌ای از بیماری اساسی نباشد و به سادگی تحت بلوغ زودرس “جزئی” قرار بگیرد. این کودکان علائم مورد انتظار بلوغ را بعدا و در سن طبیعی بلوغ نشان می‌دهند.
بلوغ زودرس چگونه می‌تواند بر فرزند شما تأثیر بگذارد
بلوغ زودرس باعث می‌شود بدن کودک خیلی زودتر از همسالان خود تغییر کند. این احساس متفاوت بودن همراه با نوسانات روحی و روانی ناشی از تغییر هورمونی ممکن است کودک را به خود آگاهی برساند. همچنین ممکن است کودک شما از تغییرات جنسی خود احساس ناراحتی کند.
عواقب جسمی، عاطفی، و اجتماعی بسیاری ناشی از بلوغ زودرس وجود دارد. البته هر کودک این دوره انتقال را متفاوت از دیگری تجربه خواهد کرد. کمک به کودک خود برای مقابله با اذیت و آزار همسالان خود، رفتار مناسب کودک خود متناسب با سن او و تقویت اعتماد به نفس فرزندتان گام‌های مهمی برای کمک به فرزندتان در جهت رسیدن به تعادل به شمار می‌روند.
رشد ناقص
کودکی که دوران بلوغ را پشت سر می‌گذارد ممکن است ابتدا در مقایسه با همسالانش بسیار بلند باشد. با این حال، رشد کودک با پایان بلوغ متوقف می‌شود. این بدان معنی است که کودکی که بلوغ زودرس دارد، به پتانسیل تمام قد خود نمی‌رسد زیرا اسکلت آن‌ها بالغ می‌شود و رشد استخوان در سنین پایین‌تر از حد معمول متوقف می‌شود.
تغییرات رفتاری
برای دختران تحریک پذیری، طغیان عاطفی، و تغییرات خلقی می‌تواند همراه با بلوغ زودرس ایجاد شود. پسران ممکن است میل جنسی نامتناسب با سن خود و همچنین رفتار پرخاشگرانه را تجربه کنند.
قلدری یا اذیت دیگران
كودكان كوچك ممكن است متوجه نشوند و نفهمند كه چه اتفاقی مي‌افتد زمانی كه یکی از هم سن و سالان خود رشد سینه یا دوره پریود را تجربه می‌کنند. اما کودکان بزرگتر معمولاً متوجه می‌شوند که کسی در یک کلاس پایین‌تر از نظر جسمی در حال پیشرفت است. بسیاری از کودکان کوچکتر که بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند، به ویژه دختران، گزارش می‌کنند که توسط کودکان بزرگتر در مدرسه مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.
میزان بالاتر افسردگی و اضطراب
کودکانی که بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند، نسبت به همسالان خود میزان افسردگی و اضطراب بالاتری دارند. این تأثیر در دختران به طور مداوم یافت می‌شود، اما در پسران کمتر دیده شده است. شاید نگران کننده‌ترین پیامد این اتفاق این باشد که افزایش خطر افسردگی و اضطراب ممکن است تا سال‌های کالج نیز ادامه یابد.
عزت نفس پایین و ادراک بدن
دخترانی که دچار بلوغ زودرس می‌شوند نسبت به همسالان خود که به موقع یا دیرتر از موعد بالغ می‌شوند از اعتماد به نفس پایین و ادراک بدنی ضعیف رنج می‌برند. به نظر می‌رسد پسرانی که دچار بلوغ زودرس هستند کمتر دچار این اثرات منفی می‌شوند
خطر بیشتر سوء مصرف مواد
دختران و پسرانی که بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند ممکن است در معرض خطر سوء مصرف مواد نیز قرار بگیرند. به ویژه، به نظر می‌رسد که سیگار کشیدن در بین کودکانی که زودتر به بلوغ می‌رسند در مقایسه با همسالان خود و یا کسانی که بلوغ دیررس را تجربه می‌کنند، بسیار بیشتر است. برخی مطالعات حاکی از افزایش خطر سوء مصرف مواد در اوایل دهه بیست است.
نتایج علمی نامناسب
سرانجام، برخی از تحقیقات نشان داده است دخترانی که بلوغ زودرس را تجربه می‌کنند در مدرسه نسبت به همسالان خود از لحاظ درسی ضعیف‌تر هستند. كاهش پيشرفت تحصيلي آن‌ها ممكن است در سال‌هاي دبيرستان و احتمالاً بالاتر از آن نیز ادامه يابد. به نظر می‌رسد که افت تحصیلی نیز همانند عزت نفس پایین و ادراک بدنی، از آن دسته از عوارض بلوغ زودرس است که به دختران محدود می‌شود. پسران بدون توجه به زمان بلوغ خود، روند تحصیلی خود را طی می‌کنند.
بلوغ زودرس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
علاوه بر تاریخچه پزشکی کامل و معاینه جسمی کودک، تشخیص بلوغ زودرس ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اندازه‌گیری هورمون‌های غده تیروئید (LH و FSH)، استرادیول، تستوسترون و یا تیروئید.
- اشعه ایکس. آزمایش تشخیصی که از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی استفاده می‌کند تا تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌های داخلی تولید کند. ممكن است اشعه ایكس استخوان برای تعیین سن استخوان انجام شود.
- اولتراسوند (که به آن سونوگرافی نیز گفته می‌شود) از غدد و غدد فوق کلیوی (تخمدان‌ها و بیضه‌ها). این روش تصویربرداری تشخیصی از امواج صوتی با فرکانس بالا و رایانه برای ایجاد تصاویر رگ‌های خونی، بافت‌ها و اندام‌ها استفاده می‌کند. از سونوگرافی برای مشاهده اندام‌های داخلی به عنوان عملکرد و ارزیابی جریان خون از طریق رگ‌های مختلف استفاده می‌شود.
- هورمون تحریک کننده گنادوتروپین (تست تحریک GnRH). این هورمون که توسط هیپوتالاموس در مغز تولید می‌شود، غده هیپوفیز را برای ترشح گنادوتروپین‌ها تحریک می‌کند که به نوبه خود تولید هورمون‌های جنسی از غدد جنسی را تحریک می‌کند. این آزمایش میزان تحریک فرم بلوغ زودرس (وابسته به گنادوتروپین یا مستقل از گنادوتروپین) را مشخص می‌کند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI). یک روش تشخیصی که از ترکیبی از آهنرباهای بزرگ، فرکانس رادیویی و رایانه برای تولید تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارها در بدن استفاده می‌کند.
درمان بلوغ زودرس چیست؟
درمان اختصاصی برای بلوغ زودرس توسط پزشک فرزند شما بر اساس موارد زیر تعیین می‌شود:
- سن فرزند شما، سلامت عمومی و سابقه پزشکی او
- شدت مشکل
- تحمل فرزند شما در برابر داروهای خاص، یا روش‌های درمانی
- انتظارات دوره بیماری
- نظر یا اولویت شما
هدف از درمان بلوغ زودرس، متوقف کردن و احتمالاً معکوس شدن علائم زودرس بلوغ است. در صورت تشخیص این مشکل، درمان آن به نوع بلوغ زودرس، سن کودک و علت اصلی بستگی دارد.
تحولات جدید در درمان هورمونی برای بلوغ زودرس منجر به استفاده موفقیت آمیز از GnRH (هورمون‌های گنادوتروپین) مصنوعی شده است. به نظر می‌رسد این هورمون مصنوعی با متوقف کردن غده هیپوفیز در ترشح هورمون‌های گنادوتروپین، روند بلوغ جنسی ناشی از این اختلال را متوقف می‌کند.
چگونه به بهترین وجه از فرزند خود حمایت کنید
شما می‌توانید با ارائه توضیحات ساده و صادقانه در مورد اتفاقاتی که برای بدن آن‌ها می‌افتد، بهترین مراقبت و پشتیبانی را از آن‌ها انجام دهید. ممکن است لازم باشد به روش‌های زیر کودکانتان را بیشتر و بهتر در جهت درمان و کنترل مشکل خود قرار دهید:
- انواع تغییراتی را که در حال رخ دادن است و آنچه در طول مسیر انتظار می‌رود تشریح کنید.
- توضیح دهید که تغییراتی که آن‌ها تجربه می‌کنند برای بچه‌های بزرگتر و نوجوانان طبیعی است.
- اگر برنامه درمانی برای فرزند شما وجود دارد، او را نسبت به روند درمان آگاه نگه دارید.
حتماً علائم زیر را تحت نظر قرار دهید:
- آزار و اذیت یا زورگویی
- نمرات ضعیف
- مشکلات در مدرسه
- از دست دادن علاقه به فعالیت‌های روزانه
- رفتار ناهنجار یا افسرده
هدف از ایجاد یک محیط حمایتی، ترغیب فرزندتان است که اگر در هر شرایط سختی با هر یک از مشکلات جسمی، عاطفی یا اجتماعی بلوغ زودرس روبرو شدند، به شما مراجعه کنند. سعی کنید در مورد تغییر ظاهر فرزندتان اظهار نظری نکنید.
از آنجا که مشارکت ورزشی با اعتماد به نفس بالاتر ارتباط دارد، تشویق فرزندتان برای شرکت در فعالیت‌های ورزشی یا مدرسه ممکن است در مقابله با برخی از اثرات منفی بلوغ زودرس کمک کند.
اگر فکر می‌کنید فرزند شما با این تغییر اوقات سختی را پشت سر می‌گذارد، برای راهنمایی بیشتر با یک پزشک متخصص اطفال و یا یک درمانگر صحبت کنید.
