برای رفع مشکلات چربی‌خون، کلینیک فوق تخصصی غدد دکتر منشادی خدمات مشاوره‌ای و تشخیصی را در‌حوزه‌های زیر ارائه می‌کند:
- دیس لیپیدمی: غیرطبیعی بودن سطح چربی‌های خون
- کلسترول بالا: افزایش بیش‌ازحد کلسترول خون
- هایپر تریگلیسیریدمی: افزایش بیش‌ازحد تری گلیسیرید خون
- بیماری‌های زودهنگام عروق کرونری
- خطر بروز بیماری‌های زودهنگام عروقی
- هایپرلیپیدمی: افزایش بیش‌ازحد سطح چربی‌های خون
لیپیدها یا چربی‌ها، به همراه پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها، اجزای اصلی ساختمان سلول‌های زنده را تشکیل می‌دهند. این مواد شامل کلسترول و تری‌گلیسرید هستند و به عنوان یک منبع انرژی در بدن ذخیره می‌شوند.
سطح مطلوب چربی‌های خون
- کلسترول: زیر 200 میلی‌گرم / دسی لیتر
- HDL کلسترول : در مردان بالاتر از 40 میلی‌گرم / دسی لیتر و در زنان بالاتر از 50 میلی‌گرم / دسی لیتر
- LDL کلسترول: زیر 100 میلی‌گرم / دسی لیتر. برای افراد مبتلابه دیابت یا بیماری‌های قلبی- عروقی زیر 70 میلی‌گرم / دسی لیتر
- تری گلیسیرید: زیر 150 میلی‌گرم / دسی لیتر
هنگامی‌که سطح چربی خون بیش‌ازحد بالا و یا پایین باشد به آن بیماری دیس لیپیدمی (غیرطبیعی شدن چربی خون) می‌گویند.
شایع‌ترین انواع دیس لیپیدمی
- افزایش سطح کلسترول از نوع “لیپوپروتئین با چگالی کم” یا ” LDL” که به آن کلسترول بد نیز می‌گویند.
- کاهش سطح کلسترول از نوع ” لیپوپروتئین با چگالی بالا ” یا ” HDL” که به آن کلسترول خوب نیز می‌گویند.
- افزایش سطح تری گلیسیرید
چه چیزی باعث افزایش چربی خون می‌شود؟
افزایش کلسترول خون نرمال ناشی از مصرف بیش‌ازحد غذاهای حاوی کلسترول و چربی‌ها (به‌عنوان‌مثال گوشت، پنیر، خامه، تخم‌مرغ و صدف و غیره) می‌باشد. در این حالت کبد مقدار زیادی کلسترول و چربی تولید می‌کند. چربی در آب حل نمی‌شود. برای آن‌که در خون (که بیشتران را آب تشکیل داده) حمل شوند، با یک پروتئینی که در کبد ساخته می‌شود ترکیب‌شده و لیپوپروتئین‌ها را ایجاد می‌کنند.
افزایش LDL و یا “کلسترول بد”، باعث ایجاد رسوب در سرخرگ‌ها (رگهای خونی که خون را به تمام بدن انتقال می‌دهند) می‌شود و در طول زمان منجر به بیماری قلبی یا سکته مغزی می‌شود. ازسوی دیگر، سطح بالای HDL، یا “کلسترول خوب”، از رسوب کلسترول بد در سرخرگ‌ها جلوگیری می‌کند درنتیجه به‌سلامت دستگاه قلبی عروقی کمک شایانی می‌کند. سطوح پایین کلسترول خوب (HDL) و افزایش تری گلیسیرید، رسوب چربی‌ها را در شریان‌ها افزایش می‌دهد و باعث بروز بیماری‌های قلبی می‌شود، به‌خصوص در افرادی که چاق و یا مبتلابه دیابت هستند.
افزایش چربی خون در اثر بیماری‌های غدد
دیابت
دیابت بیماری‌ای است که در آن سطح گلوکز (قند) فراتر ازحد طبیعی می‌شود. باگذشت زمان، قند بیش‌ازحد می‌تواند به افزایش رسوب پلاک‌های دیواره رگهای خونی منجر شود.
کم‌کاری تیروئید
هورمون‌های تیروئید سوخت‌وساز بدن را تنظیم می‌کنند. آن‌ها چگونگی مصرف و ذخیره‌سازی انرژی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. تقریباً تمامی ارگان‌های بدن تحت‌تأثیر این هورمون‌ها قرار دارند. همچنین این هورمون‌ها نقش مهمی در تنظیم چربی‌ها ایفا می‌کنند. کم‌کاری تیروئید (کمبود هورمون‌های تیروئید) می‌تواند سرعت بسیاری از عملکردهای بدن را کاهش دهد. این بیماری با جایگزین کردن هورمون‌های تیروئید درمان می‌شود. معمولاً پس از درمان کم‌کاری تیروئید، تاحدود زیادی سطح چربی‌ها کنترل می‌شود.
سندرم تخمدان پلی کیستیک
اختلالات چربی در زنان مبتلابه PCOS [سندرم تخمدان پلی کیستیک] رایج است. اغلب میزان کلسترول بد یا LDL آن‌ها افزایش می‌یابد. ممکن است زنان دارای اضافه‌وزن و مبتلابه PCOS، دچار کاهش سطح کلسترول خوب HDL و افزایش سطح تری گلیسیرید شوند. غیرطبیعی بودن چربی خون در زنان مبتلابه PCOS، آن‌ها را در معرض خطر بیماری‌های قلبی – عروقی قرار می‌دهد. PCOS قابل‌درمان نیست، اما می‌توان آن را با داروها و تغییر رژیم غذایی و ورزش مدیریت نمود.
سندرم متابولیک
افرادی که به سندرم متابولیک مبتلا هستند، درمعرض خطر بیماری‌های جدی مانند بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت، قرار دارند. علت دقیق سندرم متابولیک ناشناخته است، اما عوامل ژنتیکی، چربی بدن بیش‌ازحد (به‌خصوص در اطراف کمر) و عدم ورزش به‌بروز آن کمک می‌کند. این سه عامل خطر بروز سندرم متابولیک را افزایش می‌دهد. هدف اصلی درمان سندرم متابولیک، کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت است. این درمان شامل ترک سیگار و کاهش LDL کلسترول (بد)، فشارخون، قند خون و رساندن آن‌ها به سطوح توصیه‌شده، می‌باشد. تغییر سبک زندگی نیز در درمان مؤثر است: کاهش وزن، رژیم غذایی سالم، مصرف کم چربی‌ها و کلسترول و افزایش فعالیت بدنی (حداقل 30 دقیقه ورزش باشدت متوسط در اغلب روزهای هفته).
سندرم کوشینگ
بسیاری از افراد مبتلابه سندرم کوشینگ آندوژن، دچار افزایش چربی خون می‌شوند. یکی از دلایل اختلال لیپیدها در این افراد، سطح بالای کورتیزول است. کورتیزول نحوه ذخیره‌سازی چربی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، هنگامی‌که سطح کورتیزول در بدن بالا باقی بماند، چربی‌ها در اطراف شکم و کمر رسوب بیشتری پیدا می‌کنند.
عوامل خطر افزایش چربی خون چه هستند؟
اضافه‌وزن یا چاقی، ورزش ناکافی، مصرف موادغذایی سرشار از چربی‌های اشباع و کلسترول، مصرف کم میوه‌ها، سبزی‌ها و فیبرها، می‌تواند به افزایش چربی خون کمک کنند بااین‌حال، فراتر از رژیم غذایی، عوامل دیگری نیز در افزایش چربی خون دخیل هستند. چربی خون می‌تواند در برخی خانواده‌ها به علت زمینه‌های ژنتیکی شیوع بیشتری داشته باشد:
- هایپرکلسترولمی خانوادگی: در این افراد به‌صورت خانوادگی سطح LDL افزایش می‌یابد.
- هایپرتری‌گلیسریدمی خانوادگی: در این افراد به‌صورت خانوادگی سطح تری گلیسیرید افزایش می‌یابد.
- افزایش ترکیبی لیپیدها: در این افراد به‌صورت خانوادگی سطح کلسترول بد LDL یا تری گلیسیرید و یا هر دو بالا می‌رود و سطح کلسترول خوب HDL کاهش می‌یابد.
چربی خون دراثر بیماری‌های هورمونی نیز می‌تواند افزایش بیابد، مانند: دیابت، کم‌کاری تیروئید (کمبود هورمون‌های تیروئیدی) و سندرم کوشینگ، (افزایش بیش‌ازحد هورمون کورتیزول یا هورمون استرس).
برخی از داروها نیز می‌توانند در میزان چربی خون اختلال ایجاد کنند:
- قرص‌های ضدبارداری.
- هورمون‌های مربوط به درمانی یائسگی.
- برخی از داروهای دیورتیک (قرص‌های ادرارآور).
- داروهای مسدودکننده بتا، برای درمان بیماری‌های قلبی و عروقی.
علائم و نشانه‌های افزایش چربی خون
در افرادی که به‌صورت ژنتیکی مبتلابه افزایش چربی خون هستند، ممکن است توده‌هایی زردرنگ از کلسترول، در اطراف چشم‌ها یا مفاصل‌شان ایجاد شود به این بیماری “زانتوما” می‌گویند.
در موارد دیگر، افزایش چربی خون هیچ علامت یا نشانه‌ای ندارد. تنها از طریق آزمایش خون ناشتا می‌توان ازافزایش سطح کلسترول آگاهی پیدا کرد. ممکن است فردی دچار یک حمله قلبی یا مغزی شود و سپس متوجه شود که علت آن افزایش چربی و رسوب آن در رگ‌ها بوده است. چربی بیش‌ازحد در رگهای خون رسوب می‌کند و در طول زمان، باعث تشکیل پلاک‌ها در دیواره عروق می‌شود. درنتیجه قطر رگ‌ها کم شده و عبور خون در داخل رگ‌ها سخت می‌شود، خون‌رسانی به بافت‌ها کاهش می‌یابد. قلب برای جبران این کمبود مجبور است فشار بیشتری را تحمل کرده و خون را باقدرت بیشتر پمپاژ کند.
چربی خون چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اصولاً افزایش چربی خون بدون نشانه‌ای قابل تشخیص است. با انجام یک آزمایش خون ساده، سطح کلسترول و تری‌گلیسرید اندازه‌گیری می‌شود. طبق دستورالعمل‌های مرکز ملی برنامه آموزش کلسترول آمریکا، افراد بالغ و سالم به سن 20 سالگی، هر 5 سال یک‌بار باید سطح چربی خون خود را اندازه‌گیری کنند. اگر در خانواده شما سابقه افزایش کلسترول وجود دارد و یا به دلیل عوامل خطرزا دیگر (مانند بیماری‌های قلبی، فشارخون بالا، مصرف سیگار، سابقه خانوادگی بیماری قلبی در سنین جوانی و به‌خصوص دیابت) دچار این مشکل هستید، فاصله بین آزمایش‌های خون باید کاهش یابد.
| سطوح مطلوب چربی‌های خون | |||||||||||||
| کلسترول کل | کمتر از 200 میلی‌گرم / دسی لیتر | ||||||||||||
| HDL کلسترول | برای مردان بیشتر از 40 میلی‌گرم / دسی لیتر و برای زنان بیشتر از 50 میلی‌گرم / دسی لیتر | ||||||||||||
| کلسترول LDL | کمتر از 130 میلی‌گرم / دسی لیتر برای اکثر افراد
کمتر از 100 میلی‌گرم / دسی لیتر برای افراد مبتلابه بیماری‌های قلبی یا دیابت، کمتر از 70 میلی‌گرم / دسی لیتر درصورتی‌که علائم حاد کرونری مانند درد قفسه سینه، یا عوامل خطر قلبی کنترل نشده در افراد وجود داشته باشد |
||||||||||||
| تری گلیسیرید | کمتر از 150 میلی‌گرم / دسی لیتر |
چربی خون چگونه درمان می‌شود؟
بهبود رژیم غذایی، از دست دادن وزن اضافی و ورزش بهترین راه برای جلوگیری و کنترل چربی‌خون می‌باشند. اگر لازم باشد، پزشک نیز درمان چربی خون با دارو را توصیه می‌کند. نوع و دوز دارو به سطح چربی خون و شرایط افراد بستگی دارد. بیماری‌های قلبی، دیابت و یا سایر عوامل خطر هنگام تجویز دارو لحاظ می‌شوند. داروها می‌توانند سطح کلسترول LDL و تری گلیسیرید را کاهش و سطح کلسترول HDL را افزایش دهند.
استاتین‌ها شایع‌ترین دارو برای کاهش سطح کلسترول LDL می‌باشند، همچنین می‌تواند خطر ابتلا به حمله‌های قلبی و مغزی را کاهش دهند.
فیبرات ها و نیاسین برای کاهش تری‌گلیسیرید و افزایش کلسترول HDL، استفاده می‌شوند، اما نقش آن‌ها درپیشگیری از حملات قلبی و مغزی مشخص نیست. داروها نمی‌توانند بیماری را “درمان” کنند، اما باید از آن‌ها استفاده کرد تا بیماری را در بهترین سطح ممکن مدیریت نمود.
